काठमाडौं – जलवायु परिवर्तन र बढ्दो तापक्रमले मानिसलाई मात्र नभई अन्य जीवित प्राणीहरूलाई पनि असर गरिरहेको छ । यसको प्रभावबाट ठूला–ठूला शिकारी प्राणी पनि सुरक्षित छैनन् । जलवायु परिवर्तनका कारण यी शिकारी प्राणीको व्यवहारमा परेको असरबारे गरिएको नयाँ अध्ययनले बढ्दो तापक्रमले चितुवाजस्ता सिकारी प्राणीको व्यवहारमा परिवर्तन आएको आशंका व्यक्त गरेको छ ।

गर्मीका कारण यी सिकारी जीव दिउँसो शिकार गर्नुको सट्टा बिहान घाम उदाएपछि वा साँझ अस्ताएपछि शिकार गर्न बाध्य भईरहेको अनुसन्धानले देखाएको छ । चितुवाहरू प्रायः दिनको समयमा शिकार गर्न रुचाउँछन् । यसरी तिनीहरू र अन्य ठूला सिकारीहरू बीच शिकारको लागि द्वन्द्वको जोखिम कम हुन्छ ।

तर, वैज्ञानिकहरूले प्रोसिडिङ्स अफ द रोयल सोसाइटी बीः बायोलजिकल साइन्सेज जर्नलमा प्रकाशन गरेको नयाँ अध्ययनमा तातो मौसममा यी ठूला बिरालाहरूले आफ्नो शिकारको समय परिवर्तन गरेर बिहान वा साँझमा सार्न सक्छन् भन्ने उल्लेख गरेका छन् । यस्तो अवस्थामा राति सिकार गर्ने सिंह र चितुवा जस्ता सिकारीहरूबीच द्वन्द्वको सम्भावना बढ्न सक्ने अनुसन्धानकर्ताको अनुमान छ ।

चितुवाहरू असंख्य समस्याहरूसँग संघर्ष गरिरहेका छन् । यही कारणले गर्दा सन् १९७५ मा उनीहरूको विश्वव्यापी संख्या १५ हजार थियो, जुन अहिले ७ हजारभन्दा कममा झरेको छ ।

यसबारे वाशिंगटन विश्वविद्यालयका जीवविज्ञानी र अध्ययनसँग सम्बद्ध अनुसन्धानकर्ता ब्रायना अब्राहम्स भन्छिन्, ‘तापमानमा हुने परिवर्तनले ठूला मांसाहारीहरूले कसरी व्यवहार गर्छन्, साथै यी जीवहरूबीचको अन्तरक्रियालाई पनि असर गर्न सक्छ । यसलाई बिगार्न पनि सक्छ ।’

अनुसन्धानका अनुसार चितुवाले ताजा मासु मात्र खान्छन् । अरुले मौका मिल्ने बित्तिकै चितुवा जस्ता अन्य सिकारीबाट सिकार समेत खोस्छन् । अर्कोतर्फ, चितुवाहरू यी अन्य ठूला बिरालाहरूसँग झगडाबाट बच्न्छन् र तिनीहरूसँग झगडाको सामना गर्दा, तिनीहरूले आफ्नो शिकार पनि छोड्छन् ।



यस अध्ययनमा वैज्ञानिकहरूले चितुवा, सिंह र अफ्रिकी जंगली कुकुरजस्ता ५३ ठूला सिकारीहरूमा जीपीएस ट्र्याकर जडान गरेका थिए, जसलाई उनीहरूले आठ वर्षसम्म ट्र्याक गरेका थिए र त्यस बीचमा ती जीवहरू कहाँ थिए भनेर जान्न प्रयास गरेका थिए । तिनीहरू कहिले सक्रिय थिए ? त्यसपछि, तिनीहरूले यो रेकर्ड गरिएको जानकारीलाई प्रत्येक दिन रेकर्ड गरिएको उच्चतम तापक्रम डेटासँग मेल खाए ।

बढ्दो तापक्रमका कारण सिकार सिजनमा द्वन्द्व पनि बढ्दै गएको छ । यी शिकारी प्राणीहरूले एक अर्कासँग सम्भावित द्वन्द्वबाट बच्न दिनको विभिन्न समयमा शिकार गर्ने रणनीति विकास गरेका छन् । तर, अत्यधिक तातो दिनहरूमा, जब अधिकतम दिनको तापमान ४५ डिग्री सेल्सियस पुग्छ, चितुवाहरू दिनको सट्टा रातमा बढी सक्रिय हुन्छन् । यसरी बढ्दो गर्मीबाट बच्न उनीहरुले शिकार गर्ने बानी परिवर्तन गरिरहेका छन् । यस कारणले गर्दा, उनीहरूको शिकारको समयमा अन्य प्रतिद्वन्द्वी ठूला बिरालाहरूसँग द्वन्द्वको जोखिम ज्ञट प्रतिशतले बढ्न सक्छ ।

अनुसन्धानका अनुसार सन् २०११ र २०१८ को बीचमा तापक्रममा देखिएका अधिकांश परिवर्तन मौसमी परिवर्तनका कारण हुन् । यद्यपि, वैज्ञानिकहरू विश्वास गर्छन् कि जीवहरूको व्यवहारमा देखिएका परिवर्तनहरूले बढ्दो तापक्रमको बीचमा न्यानो संसारमा के हुन सक्छ भन्ने झलक दिन्छ । अनुसन्धानका अनुसार चितुवाले सिंह र चितुवासँग मात्रै प्रतिस्पर्धा गर्दैनन् । बासस्थान गुमाउनुका साथै मानवसँग बढ्दो द्वन्द्व र त्यसबाट उत्पन्न हुने समस्याको पनि सामना गर्नुपर्ने हुन्छ ।