काठमाडौं – खैरो ह्वेल विश्वको सबैभन्दा ठूलो जीव मध्येमा पर्छ । ह्वेलहरू दुई प्रकारका हुन्छन् र यिनको लगभग १०० प्रजाती हुन्छ । त्यसै मध्येमा पर्छ खैरो ह्वेल । तर, पछिल्लो समय यसको संख्यामा निरन्तर कमि आएको एक अध्ययनले देखाएको छ ।

नेशनल ओशिनिक एण्ड एटमोस्फेरिक एडमिनिस्ट्रेशन फिशरीजको नयाँ अध्ययन अनुसार उत्तरी अमेरिकाको पश्चिमी तटमा बसोबास गर्ने खैरो ह्वेलको संख्या विगत २ वर्षदेखि निरन्तर घट्दै गएको हो । तिनीहरूको संख्या २०१५ र २०१६ को भन्दा ३८ प्रतिशतले कम भएको उक्त अध्ययनले पुष्टि गरेको छ । सन् १९९४ मा गणना सुरु भएयता यस वर्षको रेकर्डमा जनसंख्याले सबैभन्दा कम संख्यामा त्यसले बच्चा उत्पादन गरेको प्रतिवेदनले देखाएको छ ।

ह्वेलको संख्या २०१६ को लगभग २७,००० बाट ३८ प्रतिशतले घटेर अहिले १६,६५० मा पुगेको छ । जुन पूर्वी उत्तर प्रशान्त जनसंख्यामा विगतको उतारचढावलाई प्रतिबिम्बित गर्छ । दक्षिण पश्चिम मत्स्य विज्ञान केन्द्रका अन्वेषकहरूले जनसंख्याको निरन्तर अनुगमन भइरहेको बताएका छन् । र यसरी घट्नुलाई आश्चार्य मानेका छन् ।

पूर्वी उत्तर प्रशान्तमा खैरो ह्वेलहरूको संख्या गणना सामान्यतया २ वर्षको अवधिमा सञ्चालन गरिन्छ । यद्यपि, फिशरीजले डिसेम्बरको अन्त्यदेखि मध्य फेब्रुअरी २०२३ सम्म केन्द्रीय क्यालिफोर्नियाको तटबाट गुज्रिरहेको खैरो ह्वेलहरू गणनाको तेस्रो वर्ष यो सर्वेक्षणमा थप्नेछन् । खैरो ह्वेलको मृत्युको ठूलो संख्याले माछापालनलाई २०१९ मा जनसंख्याको लागि असामान्य मृत्यु घटना घोषणा गर्न प्रेरित गरेको थियो ।

युनिभर्सिटी अफ वाशिंगटनका अनुसन्धानकर्ता डा. सु एलेन मूरका अनुसार केही खैरो ह्वेलहरूले अहिले खाना खोज्न पनि संघर्स गरिरहेका छन् । तिनीहरूले नोट गरे कि खैरो ह्वेलहरूले विभिन्न प्रकारका शिकार प्रजातिहरूको शिकार गर्छन्, त्यसैले तिनीहरूले कसरी, कहिले, र कहाँ चारा हान्छन् भन्ने प्रभाव पार्ने विभिन्न कारकहरू हुन सक्छन् ।

२०१९ देखि २०२२ सम्म रेकर्ड गरिएका लगभग ६०० मरेका ह्वेलहरू मध्ये धेरै कुपोषित देखिन्थे । जबकि केही सामान्य थिए । केही ह्वेलहरू अन्य कारणहरूबाट मरेका छन् जस्तै जहाजहरूले हिर्काएर वा ह्वेल शिकारीहरूद्वारा मारिएर । तिनीहरूको संख्या सुरुमा २०१९ मा बढ्यो तर पछिका वर्षहरूमा घट्यो । यसले सुझाव दिन्छ कि खैरो ह्वेल जनसंख्याको अधिकांश गिरावट सम्भवतः असामान्य मृत्यु घटना घोषणा भएको तुरुन्तै वर्षहरूमा भएको थियो ।

खैरो ह्वेलहरू प्रत्येक वर्ष पश्चिमी तटमा तिनीहरूको दृश्यमान बसाइँसरको लागि परिचित छन् । सन् १९८० को दशकको अन्त्यदेखि १९९० को दशकको प्रारम्भमा करिब ४० प्रतिशतको समान गिरावट सहित विगतमा संख्यामा व्यापक उतारचढाव आएको छ । संख्या पछि नयाँ उच्च बिन्दुमा पुग्यो । पूर्वी प्रशान्त महासागरमा खैरो ह्वेलहरू व्यावसायिक ह्वेलको दिनदेखि पूर्ण रूपमा छुटेका छन् र १९९४ मा लोपोन्मुख प्रजातिहरूको सूचीबाट हटाइएका छन् । सन् १९९९ र २००० मा यसको संख्या लगभग २५ प्रतिशतले घटेको बेला असामान्य मृत्युदरका घटनाहरू अघि पनि यस्तै वृद्धि भएको थियो । यो पछि २०१५ र २०१६ मा आफ्नो चरममा फर्कियो ।

धेरैजसो खैरो ह्वेलहरू ग्रीष्म ऋतुमा आर्कटिकमा खुवाउने मैदानहरू र जाडोमा बाजा मेक्सिकोको लगुनहरू बीच बसाइँ सर्छन् जहाँ उनीहरूले आफ्ना नवजात बच्चाहरूलाई हुर्काउँछन् । प्रत्येक वर्ष १०,००० माइल भन्दा बढी यात्रा गर्दै, उनीहरूले बाटोमा विभिन्न प्रकारका तनावहरूको सामना गर्छन् ।